Ουσιαστικά, ο συγγραφέας είπε ότι ο ακτιβισμός στα social media είναι αναποτελεσματικός. Μ’ άλλα λόγια, κατά τον Gladwell, αυτό που γίνεται στα social media δεν είναι καν ακτιβισμός, αλλά μια μορφή συμμετοχής των χρηστών σε κάποιες δημόσιες εκδηλώσεις στήριξης και διαμαρτυρίας διάφορων τάσεων. Η επιχειρηματολογία του βασίζεται στη διάκριση των όρων ακτιβισμός και social media.
Απ’ τη μια ο ακτιβισμός είναι μια υψηλού ρίσκου δράση, απαιτεί ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των συμμετεχόντων, μια ιεραρχική δομή οργάνωσης και πραγματικές θυσίες απ’ την πλευρά των πολιτών, ενώ απ’ την άλλη τα social media αφορούν σε χαμηλού ρίσκου δραστηριοποίηση, δημιουργούν χαλαρούς δεσμούς μεταξύ των χρηστών, βασίζονται σε δίκτυα κι όχι ιεραρχίες, ενώ δεν αξιώνουν πραγματικές θυσίες, μερικά κλικ μπορούν να είναι αρκετά. Ως διάκριση όρων, το σχήμα του Gladwell γενικά με βρίσκει σύμφωνο.
Τόσο ο ακτιβισμός όσο και τα social media έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά που περιγράφει. Το λάθος όμως που κάνει ο αρθρογράφος είναι ότι θεωρεί αυτές τις δομικές διαφορές αξεπέραστες, ότι ουσιαστικά ακτιβισμός μέσω των social media δεν θα μπορέσει ποτέ να υπάρξει. Νομίζω ότι η πραγματικότητα ολοένα και πιο συχνά θα τον διαψεύδει. Τα social media είναι σχετικά νέα υπόθεση: ακόμα πειραματιζόμαστε, ακόμα δοκιμάζουμε. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν θετικά δείγματα ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης πολιτών. Στην υπόθεση των παράνομων διαφημιστικών πινακίδων, που με αφορά και προσωπικά, μπορεί να μη ξεχύθηκαν χιλιάδες άνθρωποι στους δρόμους, αλλά δημιουργήθηκε μια δυναμική μέσω των social media, που επί δέκα χρόνια ήταν αδιανόητη μόνο με την αποσπασματική κάλυψη των παραδοσιακών Μέσων.
Φυσικά, τα social media δεν είναι πανάκεια. Ο ακτιβισμός απαιτεί όντως δέσμευση, ισχυρούς δεσμούς, δομές που ευνοούν την λήψη αποφάσεων, τη στρατηγική, κι έχει μεγάλο ρίσκο ενώ τα social media, όπως βλέπουμε στο facebook ευνοούν τα ανέξοδα κλικ, μια πρακτική εξαιρετικά αλλοτριωτική, που θέλει τους χρήστες να συμμετέχουν σε δεκάδες κι εκατοντάδες διαμαρτυρίες χωρίς ουσιαστικά να φέρνουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα ή να συνδέονται με κάποιο ουσιαστικό τρόπο μεταξύ τους. Αλλά βέβαια, είμαστε ακόμα στην αρχή. Ο Gladwell τιτλοφορεί το άρθρο του Small Change (Μικρή Αλλαγή) με υπότιτλο The revolution will not be tweeted (Η επανάσταση δε θα γίνει τουήτ). Όμως πολλές μικρές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε μια μεγαλύτερη, και η όποια επανάσταση μπορεί να κρυφτεί σε χιλιάδες τουήτς… Τα παραδείγματα αλλάζουν. Μπορεί να μην ευνοείται μια μεγάλη δομική αλλαγή μέσω των social media, αλλά μπορούν να επιταχυνθούν εξελίξεις, να δημιουργηθούν δυναμικές, να πιεστούν αρμόδιοι, να κινητοποιηθούν πολίτες και να αυτο-οργανωθούν.
Για το τελευταίο, αυτό που λέει ο Gladwell είναι ενδιαφέρον. Τα δίκτυα δεν είναι αποτελεσματικά, λέει, γιατί δημιουργούν χαοτικές συνθήκες, οι οποίες αποτρέπουν την κεντρική λήψη αποφάσεων και την εκπόνηση στρατηγικών, ενώ όλες οι αποτελεσματικές οργανώσεις στηρίζονται σε ιεραρχίες. Τα social media είναι μ’ άλλα λόγια «σκορποχώρι», ενώ ο ακτιβισμός απαιτεί δομή στρατού. Και πάλι ο Gladwell αποκλείει το ενδεχόμενο αυτές οι δύο αντικρουόμενες δομές να συνεργάζονται στη βάση συγκεκριμένης ατζέντας, διατηρώντας την αυτονομία τους στη γενική εικόνα. Συχνά, τα social media κάνουν τη δουλειά του ενορχηστρωτή και του «στρατολόγου», συνιστούν δηλαδή ένα στάδιο ή ένα μέρος ενός ακτιβισμού.
Καταληκτικά: ενώ ο Gladwell αριστεύει στην ανάλυση, αδυνατεί ή δε θέλει να εμπνεύσει ή να εμπνευστεί κάποιου είδους σύνθεση, κάτι που είναι κατά τη γνώμη μου ζητούμενο σήμερα. Ακτιβισμός στα social media μπορεί να υπάρξει, αν υπάρχει συγκεκριμένο αίτημα κι έστω ένας τουλάχιστον χρήστης που το υποστηρίζει. Από εκεί και πέρα, όλα είναι ανοικτά. Είτε θα ακολουθηθεί ο πράγματι αποτελεσματικός δρόμος των παραδοσιακών ακτιβισμών, της δέσμεσυης, της οργάνωσης, του υψηλού ρίσκου κ.λπ. είτε της φούσκας των ανέξοδων κλικ του facebook. Εξαρτάται απ’ τους χρήστες, όχι απ’ το Μέσο. Το Μέσο όσο αποκλείει τον ακτιβισμό τόσο του δίνει και νέες ευκαιρίες. Εμείς είμαστε το Μέσο, που λέει κι ο Νταν Γκίλμορ. Απ’ το δωμάτιό μας, μπορεί να μη γίνει η επανάσταση όπως τη φαντάζεται ο Gladwell, αλλά πολλές μικρές αλλαγές, που θα μεταφερθούν στον πραγματικό χώρο, και θα κάνουν μια μεγαλύτερη. Εκτός κι αν στην πορεία αλλοτριωθούμε. Τότε θα φταίει όμως μόνο το Μέσο; Ή συνολικότερα η κοινωνική μας οργάνωση; Νομίζω ότι απ’ το να συζητάμε διαρκώς θεωρητικά για τα ίδια τα Μέσα, είναι προτιμότερο να δοκιμάζουμε τις αντοχές, τα όρια και τις δυνατότητές τους προς το συμφέρον του κοινού καλού. Και να μιλάμε αφού έχουμε επιτύχει ή αποτύχει σε κάτι. Και γιατί όχι; Να το μοιραζόμαστε με τους άλλους στο twitter!
Του Μανώλη Ανδριωτάκη από το http://andriotakis.wordpress.com/
